Không ít người Việt muốn ra nước ngoài định cư nhưng chưa tìm hiểu kỹ xem mình có phù hợp với cuộc sống mới hay không, vì đôi khi giấc mơ của người này có thể là ác mộng với người khác. Đi hay ở luôn là câu hỏi khó cho nhiều người, vì nó liên quan đến tài sản, sự nghiệp & tương lai của cả gia đình. Từng ở Pháp 7 năm, ở Úc 1 năm, & đi du lịch cũng kha khá nước (Mỹ, Canada, gần hết các nước châu Âu & châu Á, còn thiếu châu Phi & Nam Mỹ nữa thôi) nên mình cũng hiểu phần nào cuộc sống nơi đất khách. Ai đang cân nhắc về vấn đề định cư nước ngoài thì thử trả lời các câu hỏi sau trước khi quyết định nhé!
1. Vì sao bạn muốn định cư nước ngoài?
– Nếu câu trả lời là bạn đi vì muốn có 1 trải nghiệm mới, nắm bắt 1 cơ hội mới thì hãy cứ đi nhưng đừng đóng luôn cánh cửa quay về VN, vì chưa chắc bạn & gia đình sẽ thích thú hay thích hợp với cuộc sống nơi đất khách đâu. Cứ đi, nhưng biết đâu là để trở về!
– Nếu câu trả lời là vì bạn chán ghét VN thì hãy suy nghĩ lại, đất nước cũng như con người, nơi nào cũng có ưu khuyết điểm riêng. Mỹ là cường quốc kinh tế thế giới, nơi mà cơ hội mở ra cho tất cả nhưng cũng chính là thiên đường của súng đạn, của thức ăn công nghiệp & thức ăn nhanh, của lối sống thực dụng & chủ nghĩa vật chất… Pháp là 1 đất nước tự do, nhân văn với kho tàng văn hoá, kiến trúc đồ sộ, chế độ an sinh xã hội cực tốt nhưng cũng là nơi suốt ngày có biểu tình, khủng bố, hành chính quan liêu, siêu cao thuế nặng… Úc là 1 đất nước có thiên nhiên xinh đẹp, khí hậu ôn hoà nhưng đời sống đắt đỏ, đi đâu cũng xa xôi xách trở, có tỷ lệ ung thư da cao nhất thế giới (https://www.wcrf.org/d…/cancer-trends/skin-cancer-statistics)…
Tuy là Việt Nam có nhiều điều bất cập mà ai cũng biết, nhưng bên cạnh đó cũng có nhiều điểm sáng mà chỉ có khi đi xa mới thấy có giá trị: ẩm thực đặc sắc & phong phú (cái này là cái khiến nhiều người Việt xa xứ nhớ nhất 😋), dịch vụ tốt & rẻ (ở nước ngoài phải tự làm hết mọi việc vì thuê người quá mắc), gia đình & bạn bè (cho dù có cố gắng hoà nhập đến mấy thì cái cảm giác vẫn là mình chỉ là 1 người khách lạ mà thôi).
– Nếu câu trả lời là bạn đi vì tương lai con cái thì hãy hỏi con bạn nó có đang hạnh phúc hay không, nó có nhu cầu đi nước ngoài hay không… chứ đừng tự quyết định giùm nó. Nếu bạn nghĩ con trẻ không có khả năng tự quyết định thì cũng đừng phản đối khi cha mẹ can thiệp vào chuyện hôn nhân, sự nghiệp hay cuộc đời của bạn theo tư tưởng “cha mẹ đặt đâu con ngồi đó”. Hạnh phúc đến từ tâm, nếu bạn luôn nhìn nhận mọi sự việc theo chiều hướng tiêu cực thì cho dù có đi đâu bạn cũng sẽ thấy không hài lòng. Thường là con nít chả đòi hỏi gì nhiều, nó chỉ cần có ba mẹ luôn yêu thương & ủng hộ nó, dù là nhiều tiền hay ít tiền, dù là ở trên mảnh đất nào đi chăng nữa. 1 đứa trẻ hạnh phúc sẽ có 1 tương lai hạnh phúc, & hạnh phúc đó là do nó cảm nhận được từ tình yêu của ba mẹ chứ không phải từ nhà trường hay từ 1 đất nước xa lạ. Nhiều gia đình đi vì con nhưng sau đó lại lục đục nơi xứ người do không chịu nổi áp lực của cuộc sống, mà cha mẹ không hạnh phúc thì làm sao có thể đem lại hạnh phúc cho con? Hãy cố gắng nuôi con bằng tình yêu thương, sự quan tâm nhiều nhất có thể (chứ không phải là cho con iPhone/iPad, tiền bạc vật chất, trường xịn, giúp việc đút cơm tận miệng…) đến năm 18 tuổi, sau đó gửi con đi du học nước ngoài theo nguyện vọng của con cũng không muộn.
Chưa kể đến chuyện, trẻ con đi học nước ngoài trước 18 tuổi sẽ hấp thụ hầu như toàn bộ tư tưởng kiểu Tây, điểm sáng cũng nhiều nhưng không phải là không có mặt trái của nó. Tây phương theo chủ nghĩa tự do & cá nhân, trẻ con cũng sẽ có quyền được nghĩ & làm theo ý nó, dù đúng hoặc sai, miễn là không phạm pháp. Có người cha lỡ tay tát con gái vì không chịu dọn dẹp phòng mình, cô bé gọi điện luôn cho cảnh sát đến làm việc. Rồi con cái lớn lên cũng ít chia sẻ hay gần gũi với ba mẹ hơn, thế là nhiều phụ huynh cũng bị sốc & bắt đầu kể lể về sự hy sinh của mình với con. Ơ hay, có bao giờ con cái yêu cầu ba mẹ phải hy sinh hay làm cái gì cho nó đâu? Toàn là người lớn tự cho mình quyền quyết định thay cho con rồi bắt bọn nhỏ chịu trách nhiệm đấy chứ!
Còn nếu nói về sự thành đạt, mình không chắc là các bạn Việt kiều giỏi hơn hay giàu có hơn các bạn Việt Nam. Dĩ nhiên môi trường giáo dục tốt là 1 điều kiện thuận lợi, nhưng đó không phải là tất cả. 1 đứa trẻ có nên người & giỏi giang hay không còn tuỳ vào sự uốn nắn của ba mẹ nó & tố chất riêng của nó cơ mà.
Hãy chọn nơi khiến bạn hạnh phúc nhất rồi con bạn sẽ hạnh phúc theo! Đừng dọn đến 1 nơi mà bạn nghĩ là con bạn sẽ hạnh phúc, còn bạn như thế nào không quan trọng, vì nhiều khi con bạn không hề đòi hỏi bạn hy sinh quá nhiều cho nó để rồi sau này kể công này nọ với nó đâu!
2. Bạn đã tìm hiểu kỹ về đất nước mình muốn định cư lâu dài chưa?
– Nhìn cái bảng xếp hạng các nước đáng sống nhất trên thế giới thì phần lớn là các nước Bắc Âu, Bắc Mỹ & Châu Đại Dương. Tuy nhiên, các tiêu chí dùng để đánh giá chỉ mang tính định lượng (quantity) như tuổi thọ, giáo dục, bình đẳng giới, tài chính; mà không thể hiện được tính định tính (quality), nghĩa là cảm xúc của mỗi con người. Chưa có ai dám nói người hạnh phúc nhất là người sống lâu nhất, học cao nhất, được đối xử bình đẳng nhất hay giàu có nhất cả. Vậy bạn có chắc là bạn sẽ hạnh phúc hơn khi đến sống ở 1 nước nằm trong danh sách quốc gia đáng sống đó? Như mình đã phân tích ở câu 1, đất nước nào cũng có cái hay cái dở, chỉ là phù hợp với ai hay không thôi, chứ làm gì có nơi nào gọi là thiên đường.
Trước khi quyết định định cư ở 1 đất nước nào, ngoài việc biết vì sao mình muốn đi, bạn còn cần phải tìm hiểu thật kỹ về mọi chính sách & thực tế cuộc sống hàng ngày tại đất nước đó nữa. Ví dụ như hồi mình ở Pháp, công nhận là an sinh xã hội ở đó rất tốt, đặc biệt là cho đối tượng không có thu nhập hoặc thu nhập thấp (sinh viên, thất nghiệp…). Nhưng khi mình bắt đầu đi làm & đóng thuế thì nhìn bảng lương thấy đã bị cắt bớt 23% cho các khoản bảo hiểm xã hội, mua nhà mua xe cũng tốn một mớ cho bảo hiểm các loại (bắt buộc), rồi hàng năm phải đóng các khoản thuế đủ thứ tên khác: thuế GTGT 20%, thuế TNCN, thuế tài sản, thuế nhà, thuế nghe nhìn (TV), thuế năng lượng, thuế rác thải… Vậy nên có cái gì là miễn phí đâu, muốn nhận trợ cấp hay hưởng chế độ an sinh tốt thì phải đóng thuế nhiều, chứ chính phủ đâu có tự in tiền để lo cho dân đâu!
Đi khám bệnh tuy là không tốn tiền (vì đã đóng bảo hiểm y tế bắt buộc) nhưng nhiều khi phải ngồi chờ cả buổi, hay lấy hẹn từ trước đó cả tuần hoặc cả tháng, tuỳ là khám tổng quát hay chuyên khoa. Có khi chờ đến lượt khám bệnh chắc bệnh cũng đã tự hết hoặc chuyển nặng thêm rồi!
Còn khi gửi con đi học thì phải theo tuyến, vậy nên lúc chọn thuê hay mua nhà cũng phải cân nhắc kỹ lưỡng. Khu có trường tốt thường là nhà giá cao, còn nhà rẻ thường nằm trong khu lộn xộn & dĩ nhiên chất lượng trường học cũng bị ảnh hưởng theo. Đừng nghĩ chỉ cần giáo viên giỏi, tài liệu chuẩn là con sẽ thành tài. Chẳng may chọn nhà trong khu có nhiều thành phần nhập cư đa chủng tộc kém an ninh thì con đi học sẽ bị ảnh hưởng xấu từ bạn bè xuất thân từ các gia đình phức tạp đó. Tuy là học phí gần như là miễn phí cho mọi công dân nhưng các phụ phí khác (ăn trưa, hoạt động ngoại khoá…) lại chênh lệch rất nhiều giữa các gia đình tuỳ theo thu nhập. Các gia đình nhận trợ cấp thì phải đóng rất ít, còn nếu ba mẹ cùng là cấp bậc quản lý có khi phải trả các khoản phụ phí gấp chục lần các hộ “nghèo” (mình phải viết trong ngoặc kép vì nhiều người vẫn đầy đủ sức lao động nhưng không thích đi làm mà ở nhà nhận trợ cấp chứ không hẳn là nghèo). Bạn mình còn xin nghỉ nửa buổi đi làm để xếp hàng đăng ký học ngoại khoá cho con mà vẫn không có chỗ (vì có những phụ huynh ở nhà nên rảnh hơn & xếp hàng từ sớm hơn)!
Thật lòng mà nói, nếu muốn an sinh tốt, bạn phải sẵn sàng đóng thuế cao ở các nước phát triển. Trong khi đó, ở Việt Nam, nếu có thu nhập cao, bạn vẫn có thể dành ra một khoản tiền để mua bảo hiểm hay đầu tư để chi trả cho các khoản chi phí giáo dục, y tế cao cấp cơ mà. Một bên là các khoản dự trữ bắt buộc do chính phủ thu thông qua thuế, một bên là các khoản dự trữ tự nguyện do bạn tự cân đối theo nhu cầu của mình, có khác gì nhau đâu?
3. Bạn đã chuẩn bị sẵn sàng về vật chất & tinh thần chưa?
– Về vật chất thì nhiều người suy nghĩ đơn giản là chỉ cần bán hết nhà cửa & thu gom tài sản chuyển qua nước ngoài là xong. Nhưng chi phí sinh hoạt ở các nước phát triển đắt đỏ hơn ở VN rất nhiều, đôi lúc bán 1 căn nhà to ở trung tâm thành phố lớn tại VN chỉ mua được 1 căn hộ nhỏ ở ngoại ô thành phố ở nước ngoài, nhiều khi không đủ tiền phải vay nợ mấy chục năm. Nhiều người nghĩ ra nước ngoài ai cũng mua được nhà & xe, nhưng không biết rằng phần lớn là phải vay ngân hàng để mua & mất cả đời để trả nợ. Rồi hoá đơn hàng tháng, tiền thuế hàng năm phải trả cũng là những khoản tài chính khổng lồ dễ gây stress. Không ít người Việt ở VN đang có nhiều tài sản thì khi ra nước ngoài lại chỉ còn 1 tài sản & rất nhiều khoản nợ.
– Về tinh thần thì khó có thể giải thích được hết nỗi lòng của người tha hương, nhiều khi phải đi xa rồi mới thấm thía được thế nào là nỗi nhớ từng góc phố, từng món ăn, từng khoảnh khắc ấm áp bên gia đình, bạn bè… Ở các nước phát triển thì chủ nghĩa cá nhân được đề cao, cộng thêm cuộc sống mưu sinh bận rộn khiến chả mấy ai quan tâm đến nhau. Hàng xóm mạnh ai nấy sống. Đồng nghiệp cũng chỉ xã giao cười nói trong công việc chứ ít khi trở thành bạn bè thân thiết. Thế là nhiều cộng đồng người Việt ra đời để bầu bạn với nhau. Tuy nhiên, đôi khi trong các hội nhóm đó có những người cũng không hẳn là hợp tính hay cùng tần số với mình để có thể trò chuyện rôm rả, nhưng làm gì có nhiều sự lựa chọn, ở đây chỉ giới hạn giữa chọn bạn Tây hay bạn ta, chứ không còn là chọn bạn có cùng tính cách hay cùng sở thích nữa.
Cuộc sống đắt đỏ & bận rộn như 1 guồng quay công nghiệp nuốt chửng từng người. Trong tuần ai cũng bận đi làm đến 6-7h tối mới về đến nhà, tất bật cơm nước, lo cho con cái xong thì cũng chỉ muốn leo lên giường ngủ. Cuối tuần thì sáng thứ bảy nhà nào cũng lo đi siêu thị mua sắm cho cả tuần, sau đó lo dọn dẹp nhà cửa hết ngày, đến chủ nhật thì đưa con ra công viên chơi hoặc hẹn hò ăn uống ở nhà bạn (vì mọi hoạt động vui chơi giải trí hay nhà hàng đều đắt đỏ, đi hoài là không có tiền trả nợ ngân hàng). Trong khi đó, cuộc sống của những gia đình trung lưu ở VN thường có người giúp việc lo trọn gói, rồi buổi tối có muốn hẹn hò ăn uống với bạn bè, đồng nghiệp cũng thoải mái hơn, cuối tuần gia đình cũng tha hồ đi mua sắm ăn chơi hay đi du lịch gần xa mà không phải lo nghĩ gì về tài chính.
Mình còn nhớ cái cảm giác vất vả tìm việc nhưng vẫn thất nghiệp 1 năm ở Úc & 1 năm ở Pháp, trong khi CV của mình cũng không đến nỗi nào vì đã từng làm các vị trí quản lý cấp cao về Marketing trong các tập đoàn đa quốc gia tại VN. Tuy nhiên, tại các nước phát triển, mình vẫn chỉ là 1 người nhập cư nói tiếng Anh/Pháp dù trôi chảy đến cỡ nào cũng không bằng người bản xứ, còn kinh nghiệm ở thị trường VN không là gì khi ra thế giới. Đang được tự do làm công việc mình yêu thích với mức lương tốt & cuộc sống sung túc, tự dưng mình trở thành bà nội trợ bất đắc dĩ nơi đất khách quê người. Sáng mình mở mắt ra là tất bật lo cho con nhỏ, xong phải suy nghĩ hôm nay ăn gì rồi lầm lũi đẩy xe nôi đi chợ, về nấu cho con ăn xong, nó vừa chợp mắt là mình nấu cho mình rồi lại lầm lũi ăn 1 mình, dọn dẹp bếp núc xong là con cũng vừa ngủ trưa dậy, lại đẩy con ra công viên chơi rồi về cho con ăn xế & chuẩn bị bữa tối, chồng về đến nhà thì cả nhà ăn cơm tối rồi lo cho con đi ngủ. Ngày nào cũng như ngày nào đều lặp lại buồn tẻ & ảm đạm như thế. Có khi mình cũng tham gia các khoá học ngắn hạn do chính phủ tài trợ để có dịp gặp gỡ người này người kia & trau dồi thêm kiến thức nhưng vẫn cảm thấy thiếu thiếu cái gì đó & không được là chính mình. Cuối cùng mình cũng tìm được 1 công việc đúng ngành nghề ở Pháp, lương cũng tốt, nhưng môi trường làm việc không thân thiện khiến mình chả muốn mở mắt dậy đi làm. Không thể tưởng tượng được sự khác nhau 1 trời 1 vực giữa cái cảnh ở VN bao nhiêu headhunter mời gọi & cái cảnh khổ sở xin việc ở nước ngoài, sau đó đành phải chấp nhận 1 công việc chán ngắt vì cũng chả có sự lựa chọn nào khác! Một số người mình biết thậm chí phải chấp nhận lùi mấy bậc trong sự nghiệp hoặc làm 1 công việc tay chân không hề liên quan. Có lần mình nói chuyện với 1 chị nấu bếp ở khu vực bán đồ ăn trong 1 siêu thị ở Pháp, chị vốn có bằng Tiến sĩ Hạt nhân nhưng không tìm được việc đúng chuyên môn ở Pháp vì lý do ngành này liên quan đến quốc phòng nên phải có quốc tịch Pháp, thế là chị chấp nhận đi nấu ăn với mức lương cơ bản đủ sống qua ngày. Mà cũng khó trách chính phủ nước người ta sao không cho người nhập cư cơ hội ngang bằng người bản xứ, vì đất nước nào cũng sẽ ưu tiên điều tốt nhất cho công dân nước họ trước, dân họ còn thất nghiệp thì chả việc gì họ phải lo thêm cho dân nhập cư. Cũng giống như việc bạn nhận thêm con nuôi & được yêu cầu là phải yêu thương & lo cho nó ngang bằng với con ruột của mình, bạn có làm được không?
Công việc vốn đã ít thuận lợi là thế, mọi việc trong cuộc sống đều phải tự làm rất vất vả vì không dám vung tiền thuê người hay thuê dịch vụ. Mình còn nhớ 2 vợ chồng cuối tuần phải gửi nhờ con ở nhà bạn, thuê xe tải nhỏ đi Ikea khuân đồ nội thất về, sau đó trong tuần phải tranh thủ buổi tối khi con ngủ để dựng từng miếng gỗ lên ráp lại thành cái bàn, cái ghế, cái tủ, cái giường… y như chơi Lego nhưng tốn công hao sức hơn nhiều! Mình không phải đứa sợ việc vất vả nhưng nếu được lựa chọn, mình thích tập trung làm những việc mình giỏi & ra tiền, sau đó thuê người khác làm những việc mình không thích. Nhưng ở nước ngoài, thuê người hay thuê dịch vụ trở thành những thứ xa xỉ chỉ dành cho giới thượng lưu.
Chưa kể ở các xứ lạnh, vào mùa đông là tuyết rơi ngập đường. Nhìn trên phim thấy cảnh tuyết rơi đẹp biết bao nhiêu thì thực tế lại phũ phàng bấy nhiêu, vì cái lạnh tê tái khiến chả ai muốn ra đường, nếu cần đi thì trước tiên phải ra cào tuyết phủ dày trên kính xe, đường lại trơn trượt, đi xe thì phải gắn thêm xích cho khỏi trượt, đi bộ thì dễ té. Trời mùa đông vừa xám xịt vừa lạnh lẽo lại càng khiến cho tâm trạng dễ buồn thêm chứ không có lung linh lãng mạn như trên phim đâu!
Ở VN mình như cá gặp nước, ở nước ngoài mình là con cá trèo cây & mình chưa bao giờ cảm thấy hạnh phúc trong chuỗi ngày mưu sinh trên đất khách. Tuy vậy, thời gian du học tại Pháp lại là 1 trong những khoảng thời gian vui vẻ & đáng nhớ nhất của mình, vì lúc đó mình chỉ phải lo học rồi đi chơi, đi du lịch cùng bạn bè, không vướng bận gia đình hay gánh nặng mưu sinh gì cả. Cùng là 1 mảnh đất nhưng sẽ cho bạn những cảm xúc hoàn toàn khác nhau khi đi du lịch, đi công tác, đi học hay đi định cư. Mình vẫn thích đi du lịch & đi học nước ngoài vì mình đi với tâm thế của người khám phá, đi công tác thì mình chả có cảm xúc gì vì cũng chỉ biết đến phòng họp & khách sạn, còn đi định cư thì phải thật sự cân nhắc xem mình có chịu nổi áp lực từ cuộc sống hàng ngày hay không. Tháp Eiffel là điểm đến mơ ước của rất nhiều du khách, nhưng nhiều người dân Paris thậm chí còn chả thèm đặt chân đến tháp Eiffel đấy thôi!
Nếu bạn đã chuẩn bị tinh thần cho các thử thách đó thì bạn có thể đi thử 1 năm cho biết liệu gia đình mình có thích cuộc sống đó không, chứ nếu chỉ đi vài ngày hay 1 tháng kiểu thăm dò thì bạn vẫn chỉ là khách du lịch cưỡi ngựa xem hoa mà thôi, chưa kịp thấm thía nỗi nhớ nhà, sự cô đơn hay các áp lực dồn dập từ cuộc sống thường ngày đâu!
Chúc những ai đang phân vân đi hay ở sẽ tìm được câu trả lời phù hợp nhất với mình. Nhà là nơi trái tim thuộc về. Nếu bạn ở 1 nơi nhưng trái tim lại luôn hướng về 1 nơi khác thì chắc chắn đó không phải là nhà của bạn rồi!
Nguồn: Phuoc Huyen Anh Nguyen.