Tác giả: thầy Tâm Nguyễn
Khi học IELTS với mình, nhiều bạn thường hay nói thời cấp 3 các bạn ấy học văn rất dở, vì vậy sợ học writing. Đây là quan niệm hoàn toàn sai lầm. Vì vốn dĩ 2 thể loại viết lách này không hề liên quan đến nhau. Hôm nay mình sẽ phân tích sự khác nhau giữa viết lách học thuật (academic writing) và viết lách văn học (literature).
Văn viết học thuật (academic writing) là thể loại văn dùng trong trường đại học và môi trường nghiên cứu. Thể loại văn này dùng cho việc viết nghiên cứu khoa học hoặc viết bài luận tranh cãi về một vấn đề nào đó. Bản chất của thể loại văn này là hướng đến kiến thức. Vì vậy văn viết học thuật lấy sự chính xác làm trọng. Điều này khiến cho ngôn ngữ trong văn học thuật phải tuân theo một số quy tắc nhất định.
Về sự khách quan trong ngôn ngữ, để bảo đảm bài viết được khách quan, ngôn ngữ của văn học thuật cần phải nghiêm túc. Việc sử dụng câu từ thể hiện cảm xúc (chẳng hạn yêu hay ghét) là không phù hợp. Về từ vựng, không có khái niệm ‘từ khó’ hay ‘từ dễ’. Chỉ có khái niệm về từ ngữ chính xác (precise language). Precise language có nghĩa là dùng đúng từ trong đúng ngữ cảnh và thể hiện đúng ý mà người viết muốn truyền tải. Người viết văn học thuật tốt là người có thể truyền tải chính xác những gì họ muốn truyền tải (communicate the exact meaning).
Quan trọng hơn hết, thứ mà văn học thuật đòi hỏi từ người viết là tư duy phản biện và tư duy logic. Tư duy phản biện giúp cho người viết có thể đánh giá một ý kiến, một hiện tượng là tốt hay xấu, đúng hay sai, và tại sao đúng tại sao sai. Tư duy logic giúp người viết có thể xâu chuỗi những hiểu biết của mình lại, tạo ra mối liên hệ giữa các vấn đề, để từ đó có thể tranh luận thuyết phục.
Văn học (literature) lại trái ngược hoàn toàn. Viết lách văn học nghiêng về nghệ thuật và đòi hỏi sự sáng tạo. Văn học lấy sự lãng mạn làm trọng, vì vậy ngôn ngữ sẽ linh hoạt và uyển chuyển hơn văn học thuật rất nhiều. Nếu dùng precise language trong văn học thì tác phẩm sẽ cực kì nhạt nhẽo. Vì vậy về ngôn ngữ thì văn học cần ngôn từ hoa mỹ (flowery language). Ngôn từ hoa mỹ sẽ là những từ gần như không ai dùng trong đời sống hằng ngày. Và để có được vốn từ đó cũng sẽ cực kì gian nan. Và ngay cả khi biết được những từ hoa mỹ thì cũng rất ít ai dùng tốt được chúng. Thực sự, viết lách trong văn học đòi hỏi khả năng viết lách bẩm sinh.
Vậy ngoài tư duy tốt ra thì một yếu tố cực kì quan trọng để thành công trong văn học là phải có năng khiếu. Đó là lý do vì sao viết lách văn học chỉ dành cho một số ít người. Còn viết lách học thuật thì tất cả mọi người đều có thể học, và cần phải học. Vì tư duy phản biện và tư duy logic là điều mà bất cứ sinh viên nào cũng được cho là phải có.
For your information, thể loại nghị luận văn học mà bạn học trong cấp 3 thuộc dạng phê bình văn học. Tức bạn sẽ bình luận về một tác phẩm do người khác viết. Vì vậy nên bạn không nhất thiết phải sở hữu năng khiếu viết lách đặc biệt. Tuy nhiên, bạn vẫn cần có đầu óc lãng mạn và khả năng dùng từ hoa mỹ thì mới có thể làm tốt thể loại này. Còn nghị luận xã hội thực chất là văn viết học thuật. Nếu bạn gặp khó khăn trong việc tìm ý nghị luận xã hội thì tư duy phản biện của bạn chưa ổn. Nhưng tư duy đó có thể rèn luyện được nên không quá đáng ngại.
Tóm lại, văn học thuật dùng để truyền tải suy nghĩ của người viết, còn văn học dùng để truyền tải cảm xúc của người viết. Mà để truyền tải cảm xúc thì trước hết là phải có tâm tư tình cảm cần truyền tải. Có thể nói văn viết học thuật là thể loại viết lách khô khan, còn văn học là viết lách lãng mạn.
